1970'lerden bu yana en yüksek fiyatlar

Dünya genelinde gıda fiyatları giderek artıyor. İster ekmek ister pirinç ne olursa olsun, dünyadaki birçok hükûmet artan gıda fiyatlarının siyasi bir bedeli olduğunu çok iyi biliyor. Asıl ikilem, bu bedeli ödemenin önüne geçmek için neler yapabilecekleri. Birleşmiş Milletlerin (BM) Gıda ve Tarım Örgütünün (FAO) verilerine göre; bitkisel yağ, hububat ve et fiyatlarının yükselişe geçmesi sonucu ağustos ayında küresel gıda fiyatları bir önceki yıla kıyasla yüzde 33 arttı. FAO tarafından derlenen, tahıl, yağlı tohum, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları ağustos ayında 127,4'e çıktı. Soğuk havalar, gübre maliyeti, sevkiyat ve istihdam eksikliği bu artışın sebebi olarak gösteriliyor.

Gıda harcamalarının hane halkı içindeki payı büyüyor

Bu mesele, gıda fiyatlarının hane harcamalarında daha büyük bir yer işgal ettiği gelişmekte olan piyasalarda ve krizdeki ülkelerde daha da sert bir şekilde hissediliyor. Lübnan'da Hizbullah gıda dağıtımına başlayarak ülke üzerindeki kontrolünü artırdı. Ama ABD'nin bile finansal karşılanabilirlik için eyleme geçmesi koronavirüs salgını sırasında daha ivedi bir hal aldı. Satıcılardan fiyatları düşürmeleri istenior ve tüketiciler üzerindeki etkisini kontrol altına almak için ticaret kuralları yeniden düzenleniyor. Peterson Institute for International Economics'ten Cullen Hendrix, "Hükûmetler müdahale edip bir süreliğine düşük fiyatları destekleyebilir ama bunu sonsuza dek yapamazlar." diyerek durumu değerlendirdi.

Azalan döviz rezervleri, bazı ülkelerin ithalat sorunları yaşamasına da sebep oldu. Gıda harcamalarının hane halkı harcamalarındaki payı büyüdükçe sorun daha da büyük hale geliyor. FAO'dan da alınana verilere göre temel besin ürünleri olan et, şeker, tahıl gibi ürünlerdeki fiyat artışları, son yıllarda kaydedilen en yüksek artışlar oldu.

Türkiye'nin yüksek fiyatlara müdahalesi

Türkiye'de de durum diğer ülkelerden çok farklı değil. Gıda enflasyonu ağustos ayında da yani dört aydır üst üste yükselişini sürdürerek yüzde 29 oldu.Ancak hükümet hızla müdahale ederek bu artışın önüne geçmek için çalışmalarını başlattı.

Fahiş fiyat artışı ile ilgili şikayetlerin artması üzerine Ticaret Bakanlığı harekete geçerek, 9 büyükşehirdeki 10 toptancı halinde denetlemelerde bulunuldu. Denetim sonuçlarına fahiş fiyat tespitinde, ürün başına 10 bin 911 lira ila 109 bin 911 lira, etiket mevzuatına aykırı işlem tesisinde de 452 lira cezai işlem uygulanıyor.

Hükûmet, yüksek fiyatlarla satış yapan işletmelere yüksek fiyatlarla ilgili soruşturma başlatılacağını açıkladı. Fiyatları kontrol altına almak için yine bir girişimde bulundu. Ticaret Bakanlığı yetkililerine, İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerdeki marketlerde aşırı fiyat artışı iddialarını araştırmaları talimatı verildi. Ayrıca gıda enflasyonunu azaltmak için bazı yasal düzenlemeler üzerinde de çalışılıyor. Ekim ayından itibaren, tarlalarda kalan meyve ve sebzeler internet üzerinden satışa çıkacak ve olası tedarik şoklarını belirlemek için erken bir hava durumu uyarı sistemi getirilecek. Aynı zamanda vergi teşviki ve ticari önlemler gibi olasılıklar da mevcut. Türkiye 8 Eylül'de hububat ve bakliyat üzerindeki ithalat vergisini kaldırdı.

Tüm dünya fiyat artışından etkilendi

Ortadoğu ülkelerinin dışında Romanya, Arjantin, ABD, Hindistan ve Rusya gibi ülkeler de artan gıda fiyatlarının getirdiği sorunlarla boğuşan ülkeler arasında. Dünyanın en büyük hububat üreticilerinden olan Romanya, kötü iklim koşulları nedeniyle artan gıda fiyatlarının önüne geçemedi. Ülkede, genel enflasyondaki artışın son 8 yılın en yükseği olması bekleniyor.

Dünyanın en büyük ekonomisi olan ABD’de, ağustos sonunda yayımlanan ankete göre, insanların yüzde 8,6’sı yeterince yemek yiyemediğini söyledi. ABD’de Tarım Bakanlığı tarafından çocuklar için yapılan gıda yardımları için okullara yapılan harcamalarda kısıtlamalara gidildi.

Rusya’da da gıda enflasyonunu son beş yılın zirvesinde seyrediyor. Dünyanın en büyük hububat üreticisi olan ülkedeki yerel buğday fiyatları Ağustos ayında büyük artış gösterdi.