Türkiye F-35 programından çıkarıldı

Türkiye'nin Rusya'dan S-400 hava savunma sistemlerini almasını bahane eden ABD, güvenlik endişeleri nedeniyle 17 Temmuz 2019 tarihinde Türkiye'yi F-35 Müşterek Saldırı Uçağı programından çıkardığını açıklamıştı. Sonraki süreçte yaklaşık 2 yıl boyunca Türk şirketler, proje kapsamında bu jetler için üretmeleri gereken parçaları imal etmeye devam etti. 21 Nisan 2021 tarihinde Pentagon tarafından yapılan açıklamada, Türkiye'nin F-35 programından resmi olarak çıkarıldığına ilişkin Ankara'ya bildirimde bulunulduğu belirtildi. Washington yönetimi 2 sene boyunca Türkiye'nin ürettiği parçaları imal edecek ortaklar aradı ve bu süre zarfında bu sorunu kısmen çözdü. ABD, Türk şirketlerin imal ettiği çoğu parçayı üretecek yeni partnerlerle anlaşmalar imzaladı.

Motorda maliyet arttı

Ancak Türkiye'nin programdaki etkisi belli bir süre daha devam edecek. Çünkü Türkiye bu programda ABD'nin düşündüğü kadar etkisiz eleman değil aksine çoğu parçanın üreticisi konumundaydı. ABD Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komisyonu'nda konuşan Pratt & Whitney şirketinin Askeri Motorlar Başkanı Matthew Bromberg, Türkiye'nin F-35 programından çıkarılmasının motor maliyetlerini yüzde 3 düzeyinde arttıracağını söyledi. 

Türkiye yaklaşık 3 bin parçadan oluşan F-35A motorunun 188 parçasını üretiyordu. Motorun birim maliyeti ortalama 11-12 milyon dolar civarında. Kaba bir hesapla yüzde 3'lük maliyet artışı 300 ila 350 bin dolarlık bir paraya tekabül ediyor. Alp Havacılık, F135 motorunun titanyum alaşımlı yekpare fan rotorlarını (IBR) üretiyor.

Bromberg, Türkiye'den aldıkları F135 motor parçalarının yüzde 75'ini artık kendilerinin ve yeni tedarikçilerin üreteceğini, geri kalan açığın ise yıl sonuna kadar giderileceğini dile getirdi. Bromberg ayrıca, Türkiye'nin projeden çıkarılması ve Covid-19 pandemisi dolayısıyla, teslim programında geride olduklarını söyledi.

Türkiye bazı parçaları üretmeye devam edecek

Aynı komisyonda konuşan Lockheed Martin'in F-35 Üretiminden Sorumlu Bölüm Başkan Yardımcısı Greg Ulmer ise, Türkiye'nin F-35'ler için 817 adet gövde parçası ürettiğini, geçen 2 senelik süre zarfında bunların 814 tanesinin başka tedarikçilere kaydırıldığını kaydetti.

Ulmer, iniş takımı ve orta gövde gibi bazı parçaların 2022 Mart'a kadar Türkiye tarafından üretilmeye devam edeceğini aktardı.