Covid_19 salgını, ekonomik faaliyetten sosyal hayata ve uluslararası ticaretten günlük alışkanlıklarımıza kadar her şeyi etkiledi. Ani etkilerinden biri olarak salgın, küresel tedarik zincirlerini bozdu ve dünya çapında ekonomik faaliyetleri bastırarak küreselleşme konusundaki tartışmaları yeniden alevlendirdi. Bu tartışmaların bazı faydaları olsa da, küreselleşmenin sonunu ilan etmek yanlış olur. Çünkü Türkiye gibi rekabetçi ülkelerde küresel ekonomiyi sürdürmek için hala fırsatlar var.
Günümüzde uluslararası üretim, çok uluslu şirketlerin üretim ve hizmetlerinin bir kısmını çeşitli ülkelerde konumlandırmasına olanak tanıyan güçlü küresel değer zincirleri (KDZ) oluşturarak sınır ötesi yatırımlar ve ticaret yoluyla organize ediliyor. Uluslararası ticaret, KDZ’lerin katılımının ana aracı olsa da, doğrudan yabancı yatırım (DYY), sınır ötesi ticareti daha da kolaylaştırır ve yerel şirketleri, özellikle küçük ve orta ölçekli şirketleri, yerel kaynak sağlama yoluyla küresel ticaret ağına bağlar. Bu nedenle, küresel ticaretin yaklaşık yüzde 70’i KDZ’lerden geçiyor. Benzer şekilde, küresel DYY stoku, 2019 itibariyle küresel ekonominin yüzde kırkından fazlasını oluşturuyor.
Salgın döneminde şirketler, yoğun bir şekilde bulunduğu durumu düşünürken, alternatif ülke arayışlarında tedarik zinciri güvenliğini ve sürdürülebilirliği de değerlendiriyorlar. Belirli özelliklere sahip yerler, güçlü ve çeşitlendirilmiş üretim üsleri ile yeni yatırımları çekme konusunda avantaja sahip olacak; son teknoloji lojistik altyapı, pazarlara optimal yakınlık, nitelikli ve maliyet açısından rekabetçi işgücü ve liberal yatırım ortamı. Türkiye, rekabet avantajları göz önüne alındığında, özellikle tedarik ağlarını yeniden konumlandırmayı ve çeşitlendirmeyi planlayan ABD şirketleri için bir alternatif olabilir. Aslında, bazı ABD şirketleri son zamanlarda siparişlerini Türkiye’ye kaydırdı. Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası Başkanı Suma Chakrabarti geçtiğimiz günlerde Türkiye’nin potansiyelini yineleyerek, “Türkiye bu yeni dinamikten en çok kazanç elde edecek ülkelerden biri.” açıklamasında bulundu.
Türkiye’nin avantajları arasında, son on beş yılda yaklaşık 40 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım çeken çeşitli ve gelişmiş bir imalat sektörü yer alıyor. Türkiye’nin imalat sektörü, kısmen, nitelikli mühendislerden ve kapsamlı uluslararası deneyime sahip yetkin üst düzey yöneticilerden oluşan üretken iş gücü havuzundan kaynaklanıyor. Ülke aynı zamanda bölgedeki en rekabetçi işgücü maliyetlerinden birini sunuyor: Türkiye’deki imalat işçiliği maliyetleri ABD’deki maliyetin yüzde 15’ine denk geliyor.
Avrupa Birliği ile gümrük birliği, yirmiden fazla ülke ile serbest ticaret anlaşmaları içeren Türkiye’nin jeostratejik konumu ve ticaret anlaşması ağı, ayrıca uluslararası şirketlere üretim ve yönetim faaliyetlerini bulmaları için eşsiz bir fırsat sunuyor. Bu nedenle, Türkiye’de yerleşik şirketler, herhangi bir gümrük kısıtlaması veya tarifesi olmadan genel olarak bir milyar potansiyel tüketicinin bulunduğu bir pazara erişiyor. Türkiye, ulaştırma altyapısına yatırım yaparak, verimli yurt içi ve uluslararası ulaştırma ağları kurarak konumunu sermayeleştirdi. Geçtiğimiz on yedi yılda, havalimanı sayısı iki katından fazla artarak elli altıya ulaştı. Benzer şekilde, ikili taşıt yollarının uzunluğu dört kat artarak 16 bin 841 mile çıkarken, deniz konteyneri taşımacılığı iki milyon TEU’dan on iki milyon yirmi fitlik eşdeğer birime (TEU) yükseldi.
Buna ek olarak, Türkiye, bürokrasiyi büyük ölçüde azaltan ve idari prosedürleri kolaylaştıran kapsamlı reformlar yoluyla yatırım ortamındaki kısıtlamaları iyileştirme ve azaltma konusunda önemli adımlar attı. Örneğin eskiden şirket kurma süreci bir aydan fazla sürüyordu, şimdi bir hafta sürüyor. Benzer şekilde Türkiye, diğer politikaların yanı sıra yabancı yatırımcılara eşit muamele uygulayarak, onlara uluslararası tahkim sağlayarak ve yüzde 100 yabancı mülkiyete izin vererek DYY’nin önündeki tüm engelleri kaldırdı. Bu ve diğer pek çok reform, Türkiye’yi dünyada doğrudan yabancı yatırımlara en açık ülkelerden biri olarak sıralayan Dünya Bankası ve Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) gibi önde gelen çok uluslu kuruluşlar tarafından kabul edildi. Son dört yılda Dünya Bankası’nın İş Yapma Kolaylığı Endeksi’nde, 190 ekonomi arasında altmış dokuzdan otuz üçüncü sıraya kadar yükseldi.
Birçok çokuluslu şirket, bölgedeki ticari operasyonları için Türkiye’yi halihazırda bir üretim, ihracat, araştırma, geliştirme ve yönetim merkezi olarak kullanıyor. Örneğin, ABD’li otomobil devi Ford, yıllardır Türkiye’de motorlu taşıt üretiyor, tesislerinde üretim mükemmelliğine ulaşıyor ve daha da önemlisi, üretiminin yaklaşık yüzde 80’ini beş kıtadaki doksandan fazla ülkeye ihraç ediyor. Ford, Avrupa ticari araç pazarına Türkiye’deki iştiraki olan ve 2019’da Ford’un Avrupa’daki ticari araç satışlarında yüzde 70’in üzerinde paya sahip olan Ford Otosan aracılığıyla hizmet veriyor. Ford Otosan, çok uluslu şirketlerin KDZ’lere katılmak için Türkiye’nin yerel varlıklarını, insan sermayesini ve uluslararası ticaret ağlarını nasıl kullandığını gösteren mükemmel bir yatırım.
Dünyadaki diğer tüm ülkeler gibi Türkiye de Covid-19 döneminde nasıl iş yapılacağı ve tedarik zincirlerinin nasıl işletileceği konusunda zorluklarla karşı karşıya. Ülke son zamanlarda uluslararası ticareti kolaylaştırmak için özel tampon bölgeler ve uzak araçlar aracılığıyla “temassız ticareti” başlattı. Ayrıca, salgının ihracatçılar üzerindeki olumsuz etkisini azaltmak için özel bir mali destek paketi olan Stok Finansmanı Destek Paketi’ni başlattı .
Yakın zamanda, Türkiye mevcut altyapıyı modernize etmek ve yüksek hızlı demiryolunu devreye sokmak için önemli yatırımlar yaptı ve demiryolu altyapısını daha da iyileştirmek için daha fazla kaynak ayırdı .
Türkiye’nin olumlu özellikleri, tedarik zincirlerini çeşitlendirmek isteyen çok uluslu şirketler için onu çekici bir alternatif haline getiriyor. Bununla birlikte, rekabet şiddetli ve ülkeler mevcut olandan fazlasını sunmalı. Bu bağlamda, hükümet uluslararası yatırımcıların tedarik zincirlerindeki kritik ürünlerin tedarikini güvence altına alabilmelerini sağlamak için akıllı teşvikler tasarlayarak ve tedarikçi geliştirme programlarına yatırım yaparak emsal ülkelerle aralarındaki boşluğu kapatmak için durmaksızın çalışıyor.
Kaynak: Atlantic Council